Эхлэл        Байгаль орчин        Боловсрол        Гэмт хэрэг        Гэр бүл        Нийслэл        Орон нутаг        Хөдөө аж ахуй         Хууль, эрхзүй        Шашин        Эрүүл мэнд
Image
Хэлмэгдсэн иргэдийн ар гэр, үр хүүхдүүдийн төлөөлөлд хүндэтгэл үзүүлэв
Image
Э.Ариунтунгалаг: Хотын өнгө төрхийг хорооноос нь харж шинждэг
Image
Хэлмэгдсэн иргэдийн ар гэр, үр хүүхдүүдийн төлөөлөлд хүндэтгэл үзүүлэв
Image
Г.Түвдэндорж: Ирэх онд Чингэлтэй дүүрэгт 136.2 тэрбум төгрөгийн 25 төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ
Image
Монголын Халал Хөгжлийн Холбоо (МХХА), Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхим (МҮХАҮТ) хамтран “HALAL MONGOLIA 2023” БИЗНЕСИЙН АНХДУГААР ФОРУМ-ыг зохион байгууллаа.
Image
Хөвчийн олон улсын 9 дэх удаагийн цөлийн форум эхлэх дашрамд
Image
НЭЭЛТТЭЙ СОНГОН ШАЛГАРУУЛАЛТ ГЭХ БУЛХАЙ
Image
ҮХ-ИЙН ӨӨРЧЛӨЛТ & Г.ЗАНДАНШАТАР
Image
БОАЖЯ: 3050 гэр хорооллын 00-ыг шинэчлэн барьж байна
Image
Улсын хэмжээнд 10 мянга гаруй ээж Алдарт эхийн одонгоо гардаж авлаа
Image
ХӨРӨНГИЙН АРИЛЖАА — 2023-25 ОНЫ ХЭТИЙН ТӨЛӨВ ЯМАР БАЙНА ВЭ?
Image
ХӨРӨНГИЙН АРИЛЖАА — 2023-25 ОНЫ ХЭТИЙН ТӨЛӨВ ЯМАР БАЙНА ВЭ
Image
Тогтолцоог дэмжих хэдий ч тоо хэд байх вэ?
Image
ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ЭРГЭН ТОЙРОНД...
Image
Хүний тухай хуульчлал буюу Үндсэн хуулийн жендэр
Image
Т.ДОРЖХАНД: УИХ-ЫН ГИШҮҮДИЙН ТООГ НЭМЭХГҮЙ БОЛ АВИЛГА,“ХУЛГАЙ” АРИЛАХГҮЙ
Image
ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ӨӨРЧЛӨЛТ: ТООНООСОО ӨМНӨ ТОГТОЛЦОО, ЗАРЧМАА ЯРЬЯ
Image
ЕРӨНХИЙЛӨГЧ АСАН Х.БАТТУЛГЫН САНААРХАЛ ХИЙГЭЭД БАЯНХОНГОРЫН ТООЧИГЛОЛ
Image
Газрын дарга нарт чинь "Ш" ажиллагаанууд үйлчлэхгүй байна Ерөнхий сайд аа!
Image
ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛГЫН ХЭРЭГЖИЛТИЙН ҮНДЭСНИЙ САЙН ДУРЫН ХОЁРДУГААР ИЛТГЭЛТИЙН ТӨСЛИЙГ ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭВ
Image
Парламент ирэх долоо хоногт ямар асуудал хэлэлцэх вэ?
Image
C.Чинзориг: 2024 оноос “Шүд” төсөл хэрэгжүүлнэ
Image
ЗАВХАН: О.Төгөлдөр: Ганц хормын уур бухимдлаа "уучлаарай" гэдэг үгээр сольё
Image
ӨМНӨГОВЬ: Энэ онд эцэг, эхчүүдэд чиглэсэн нөлөөллийн ажлуудыг түлхүү хийнэ
Image
ӨМНӨГОВЬ: Аймгийн хэмжээнд мал төллөлт 3.09 хувьтай байна
Image
Их Британийн хаан III Чарльзын Францад хийх айлчлал хойшилжээ
Image
У.Хүрэлсүх: Уул уурхайн зориулалтаар газрын доорх ус ашиглахыг хязгаарлах шаардлагатай
Image
ХҮҮХДҮҮДЭЭС харамласан 4 ТЭРБУМААР Ч.ХҮРЭЛБААТАР сайдын яаманд ЗАСВАР ХИЙЖ БАЙНА
Image
АНУ, Канад орогнол хүсэгч иргэдийн асуудлаарх гэрээ байгуулав
Image
БНХАУ гадаадын компаниудад шахалт үзүүлэхээ зогсоохыг АНУ-д уриалжээ
Image
НҮБ-ын Цөлжилттэй тэмцэх 17 дугаар бага хурлыг зохион байгуулах бэлтгэлийг хангаж байгааг онцолжээ
Image
УИХ-ын гишүүн асан Д.Ганхуяг: Улс төрийн намууд нь Монгол Улсын засаглалын хямралын гол шалтгаан болжээ
Image
УИХ-ын даргад 3 гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх хүсэлтийг хүргүүлжээ
Image
Дэлхий даяар 4 хүн тутмын 1 нь баталгаатай ундны усаар хангагдаж чадахгүй байна
Image
"Уул уурхай хөрс, усыг хамгийн их бохирдуулж байна"
Image
Ж.ЧИНБҮРЭН: ЭРТ ИЛРҮҮЛЭГ ХЭЧНЭЭН ХҮНИЙГ ҮХЛЭЭС АВАРЧ ЧАДАВ ГЭДЭГ ЧУХАЛ
Image
ДАРХАН-УУЛ: Соёлын биет бус өвийг өвлүүлэх, түгээн дэлгэрүүлэх сургалт эхэллээ
Image
13-ын А” маягтыг цахим болгохоор ярилцаж байна гэв
Image
ДОРНОД: Дашбалбар, Баян-Уул сумдад нойтон цас их орсноос гамшгийн түвшинд хүрчээ
Image
ОХУ “Сибирийн хүч-2” хоолойгоор Хятад руу хий нийлүүлэх гэрээг энэ онд багтаан байгуулна гэж найдаж байна
Image
“Мөсөн өргөө”-нөөс мөрөөдөл биелэв
Image
Орхон аймагт спортын сургалтын төлбөр сард дунджаар 50 мянган төгрөг байдаг
Image
Алтны үнэ өсжээ
Image
Д.Ганбат: Төрд НУУЦ АМРАГУУД том албан тушаал хашиж байгаа. Эдгээр хүмүүсийг яах юм
Image
Голын сав газрын татмыг нарийвчлан судалжээ
Image
Английн банк бодлогын хүүгээ 25 суурь нэгжээр өсгөжээ
Image
“3D” принтерээр “хэвлэсэн” анхны пуужин тойрог замд орж чадаагүй байна
Image
БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Япон, АНУ-тай аюулгүй байдлын хамтын ажиллагаагаа бэхжүүлэхээ амлалаа
Image
"Хүнсний хувьсгал"-ын хүрээнд хүнс, хөдөө аж ахуйн тоног төхөөрөмжийг гаалийн татвараас чөлөөлөв
Image
Эзэнгүй муур, нохойг тоолно
Image
Автомашин онхолдож хоёр хүн нас баржээ
Image
Бүрэн хэмжээний ”Шидэт хуудас” хүүхэлдэйн кино 2016 оны намар нээлтээ хийнэ
Image
Дэлхийг өөрчилж мэдэх 2015 оны гайхамшигт 10 нээлт
Image
Францын цөмийн Арева компани УИХ-ын гишүүдийг худалдаж авч байна /бичлэг/
Image
Эрдэнэтээс Кызыл хүртэл төмөр зам тавих төсөл боловсруулж байна
Image
Насанд хүрээгүй хүүхдээр хурдан морь унуулбал хариуцлага тооцно
Image
Долоо хоногийн онцлох мэдээ, үйл явдлын тойм
Image
МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг АТГ-аас таван удаа дууджээ
Image
“Хөдөөгийн хүчтэн-2016” барилдаан болно
Image
ЖҮЖИГЧИН Т.БАРХҮҮГИЙН БҮСГҮЙЧҮҮДЭД ӨГСӨН ЗӨВЛӨГӨӨ ТЭДЭНД ТААЛАГДСАНГҮЙ ЮУ…
Image
Тогтвортой хөгжил ба эх, хүүхдийн эрүүл мэнд
Image
ТУРКИЙН ЭЛЧИН САЙДЫГ ХҮЛЭЭН АВЧ УУЛЗАВ
Image
Монголын нууц товчоо-г эсгийн дээр урлаж, Гиннест бүргүүлнэ
Image
ЕРӨНХИЙ САЙД У.ХҮРЭЛСҮХИЙГ КАТАРТ АЙЛЧЛАХЫГ УРИЛАА
Image
Дуучин Т.Дэлгэрмөрөн хувийн амьдралынхаа бичлэгийг дэлгэлээ
Image
Ц.Баярсайхан: Д.Оюунболд багшийн дэргэд би хэн ч биш
Image
ТӨСЛИЙН СУРГАЛТ ҮР ДҮНГЭЭ ӨГЧЭЭ
Image
С.БАТБОЛД: БҮХ БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ ХУУЛЬЧЛАГДСАН ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ДАГУУ ЯВАГДАНА
Image
"АНДЛАЛЫН ӨРГӨӨ"-Г БАТНОРОВ СУМЫН ДЭЛГЭР-ӨЛЗИЙТ ХАЙРХАНЫГ ТҮШИГЛЭН БАЙГУУЛАХААР ТОГТЛОО
Image
БНСУ-д 74 охиныг хууран мэхэлж, бэлгийн хүчирхийлэл үйлдсэн залууг прокурорт шилжүүлжээ
Image
ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ХУРАЛДААНААР БОГДХАН ТӨМӨР ЗАМЫН АСУУДЛЫГ ХЭЛЭЛЦЭНЭ
Image
МСНЭ-ИЙН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ҮНДЭСНИЙ СЭТГҮҮЛ ЗҮЙН 105 ЖИЛИЙН ОЙГ ТОХИОЛДУУЛАН МЭНДЧИЛГЭЭ ДЭВШҮҮЛЭВ
Image
АСЕМ-ИЙН СОЁЛЫН САЙД НАРЫН ХУРАЛДААНД БСШУС-ЫН САЙД Ц.ЦОГЗОЛМАА ОРОЛЦОВ
Image
Чингэлтэй дүүргийн 18 дугаар хорооны 11 дүгээр хэсгийн иргэдийн дунд уулзалт зохион байгууллаа
Image
Нэг халбагыг өглөө бүр уугаад гэдсэнд хуримтлагдсан өтгөнөө гадагшлуулаарай!
Image
Б.Лагшми: Би их аварга Д.Дагвадоржоос “Benz Brabus” машин бэлгэнд аваагүй ээ
Image
Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг Сүхбаатар аймгийн иргэдтэй уулзлаа
Image
Нэвтрүүлэгч Д.Одзаяа сошиал бизнестээ нөхрөө уруу татав
Image
Төрсний дараах гам барих монгол ёс
Image
"Яг түүн шиг" шоуны энэ жилийн оролцогчидтой танилц
Image
100 АЙЛД АМИА АЛДСАН ИРГЭН ДУХАНДАА БУУДУУЛСАН БАЙЖЭЭ
Image
Нүүрсний гэх тодотголтой хэрэгт 66 хүнийг яллагдагчаар татжээ
Image
"Зурагт номоор дамжуулан хүүхэд бүрийг хөгжүүлэх нь" аяныг эхлүүлэв
Image
ЦЭЦИЙН ДУНД СУУДЛЫН ХУРАЛДААН БОЛНО
Image
Сэрүүн орчин нөхцөл нь амьдрах хугацааг уртасгадаг байж магадгүй болохыг тогтоожээ
Image
“Brent” нефтийн үнэ 71 ам.доллароос доошилж унажээ
Image
УИХ-ын дэд дарга Я.Санжмятав Ерөнхий сайдад хаваржилтын талаар асуулга хүргүүллээ
Image
С.К.Шойгу, Монгол Улсын БХ-ын сайд Н.Энхболдыг урьлаа
Image
ЧӨЛӨӨТ БӨХИЙН ШИЛДЭГ 8 БАГИЙН ЦОМЫН ТӨЛӨӨХ ТЭМЦЭЭН БОЛНО
Image
Чили: Ахмадууд хувийн тэтгэврийн сангийн эсрэг жагсав.
Image
ДАНШИГ НААДМААР ТҮҮХ ӨВ СОЁЛ, ШАШНЫ ЗАН ҮЙЛИЙГ ГАДААД ДОТООДЫН ЖУУЛЧДАД ТАНИУЛНА
Image
СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ: Баяр наадмын өдрүүдэд зам тээврийн ослоор 25 ХҮН АМИА АЛДЖЭЭ
Image
Дуучин Анугийн эгчдээ барьсан сонирхолтой бэлэг
Image
Үсээ хэрхэн хамгаалж урт ургуулах вэ?
Image
Чансаа өндөр 128 бөхийн барилдаан болно
Image
Т.Бах: “Бээжин-2022” дэлхийн хэмжээнд өвлийн спортын шинэ эринийг нээж байна
Image
Б.Шижирбат 100,000 ам.долларын төлөө өрсөлдлөө
Image
“Зар сурталчилгааны технологи” ашигласнаар цахим ажиллагааг ил тод болгоно
Image
Байгалийн гамшгаас үүдэлтэй хохирлын хэмжээ өсжээ
Image
А.Сүхбат дасгалжуулагч Ц.Цогтбаярыг миний өмнө дотоожоо тайл хэмээн доромжилжээ
Image
Түрээсийн орон сууцанд зорилтот бүлгийн иргэдийг хамруулна
Image
Кибер аюулгүй байдлын тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлнэ
Image
Онгоцоор нисэхэд авч явах зүйлс
Image
Нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл 2.7 их наяд төгрөгөөр нэмэгджээ
Image
Короновируст халдварын 390 тохиолдол бүртгэгдлээ
Image
Хүүхдийн мөнгийг хэзээ олгох вэ
Image
Хураасан хүнсний ногоо 14.3 хувиар нэмэгдлээ
Image
Жон Леннон, Йоко Оно нарын олонд ил болоогүй ярилцлага 38 мянган фунт стерлингээр зарагджээ
Image
Сэтгүүлчид халдсан асуудлаар "Ийгл ньюс" телевиз Цагдаагийн байгууллагад хандлаа
Image
Манай улсад 1000 орчим сүм хийд үйл ажиллагаа явуулж байна
Image
Image

Хоршоолсон банк ба санхүүгийн сектор

Хоршоолсон банк ба санхүүгийн сектор

 

Монголчууд банкууддаа сэтгэл дундуур байна. Зээлийн өндөр хүү, валютын ханшийн зохиомол савлагаа, элдэв шимтгэл нэртэй шулаанууд, хүний эрх зөрчсөн дээрэнгүй үйлдлүүд зэрэг банкуудад дургүйцэх олон шалтгаан бий. Зах зээлд шилжээд 26 жил боллоо. Байдал ер дээрдсэнгүй. Жилийн 20-30 хувийн хүү гэдэг бол шууд хэлэхэд мөлжлөг юм. Бизнесүүд ийм өндөр хүүтэй зээл аваад өсч, томроно гэдэг үнэхээр хүнд даваа. Харин ч манай бизнесийнхэн энэ хүнд давааг тэсэн гарч, Монголын эдийн засгийг нуруун дээрээ үүрсээр байна. Банкны системийн бугшмал байдлаас үүдэх хор уршиг нь зөвхөн тэдэнд хүүлүүлсэн мөнгөөр хэмжигдэхгүй. Харин алдагдсан боломжийн өртөгөөр хэмжигдэнэ. Хямд зээлээр тэжээгдэн өсч томрох байсан бизнесүүд, тэдгээрээс бий болох баялаг, ажлын байрууд гэх мэт хамгийн том хохирол нь үндэстэний алдагдсан боломж юм.

Банкны бугшмал салбарт шинэчлэлийн салхи оруулахгүйгээр бид өндөр өсөлт, тогтвортой хөгжлийн талаар мөрөөдөлтгүй. Тиймээс шинэчлэл зайлшгүй. Шинэчлэл нь банкны мөнгө хүүлэх системийг халж,  банкуудыг бага хүүтэй зээлээр эдийн засгаа тэтгэдэг тогтолцоо руу шилжүүлэхэд чиглэгдэх ёстой. Энэ нийтлэлдээ банкны шинэчлэлийг илүү өргөн хүрээтэй харахад тустай  байж чадах нэгэн загварыг танилцуулахыг зорилоо. Энэ бол хоршоолсон банкны загвар юм. Энэ нийтлэлээр хоршоолсон банкны бүтэц, мөн чанарыг шинжлэхээс илүүтэй, дэлхийн улс орнуудад энэ загвар хэрхэн хөгжиж байгааг харуулахыг чухалчиллаа. Юун түрүүн бидэнд итгэл үнэмшил хэрэгтэй. Хий хоосон, үл бүтэх зүйл ярилцаагүй гэдгээ мэдэх нь маш чухал. Хэрэглэгчдийн хоршооллын загвар нь санхүүгийн секторт орон сууцны нийгэмлэг, хадгаламж зээлийн хоршоо, хоршоолсон банк гэсэн гурван хэлбэрээр хөгжиж байна.

ОРОН СУУЦНЫ НИЙГЭМЛЭГ

Орон сууцны нийгэмлэг бол хэрэглэгчдийн хоршооллын нэг төрөл юм. Энэ загвар Их Британи, Ирланд, Австрали, Шинэ зеланд зэрэг Хамтын нөхөрлөлийн (Commonwealth)  цөөн хэдэн орнуудад хөгжиж байна. Мөнгөн хуримтлалыг дэмжих, баталгаагүй бизнесийн зээл өгөхөөс илүүтэй гишүүддээ моргэйжийн зээл олгох зорилготой. Мөнгө зээлдэгч, зээлүүлэгч нь хоюул нийгэмлэгийн гишүүн байдаг ба “нэг гишүүн – нэг санал” гэсэн хоршооллын гол зарчмаар захирлууд, төлөөлөгчдийг томилж, бодлого шийдвэрээ гаргадаг. Орон сууцны нийгэмлэгүүд нь данс нээх, гүйлгээ хийх, зээлийн карт гаргах, хувийн зээл олгох зэрэг банкны олон төрлийн үйчилгээ давхар үзүүлдэг. Мөн моргэйжийн зээлийг санхүүжүүлэхийн тулд гадны эх үүсвэрээс санхүүжилт авах, бонд гаргах, мөнгөний зах зээлд оролцох эрхтэй байдаг. 

Их Британи:Building Societies Association бол 480 тэрбум долларын хөрөнгөтэй дэлхийн хамгийн том орон сууцны нийгэмлэг юм. Тус нийгэмлэг нь 48 орон сууцны гишүүн нийгэмлэгээс бүрддэг ба нийт 44 мянган ажиллагсадтай, 1550 салбартай санхүүгийн аварга групп юм.  Тус группыг 20 сая зээлдэгчид нь өмчилдөг ба Их Британий нийт хадгаламжийн 18 хувийг төвлөрүүлж, нийт моргэйжийн зээлийн 21 хувийг хүргэж байна.

ХАДГАЛАМЖ ЗЭЭЛИЙН ХОРШОО

Хадгаламж зээлийн хоршоо (ХЗХ) бол хэрэглэгчдийн хоршооллын нэг төрөл юм. Иргэдийн мөнгөн хуримтлалыг дэмжиж, хадгаламж үүсгэж, гишүүддээ боломжийн хүүтэй мөнгө зээлэх, санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлэх зорилготой санхүүгийн байгууллага. ХЗХ нь зөвхөн гишүүддээ үйлчилдэг, өөрсдийнхөө санхүүгийн хэрэгцээг хангахыг зорьдог. Иймээс ихэнхи орнуудад ХЗХ-н үйл ажиллагааг ашгийн бус үйл ажиллагаа гэж үзэж татвараас чөлөөлдөг.

Дэлхийн Хадгаламж Зээлийн Хоршоодын Зөвлөлөөс гаргасан 2014 оны тоо баримтад дурдсанаар өнөөдөр дэлхийн зургаан тивийн 105 оронд 57 мянган ХЗХ байгаа ба 217 сая хүн хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн байна. Тэдгээрийн нийт хөрөнгө 1.8 их наяд доллар байна. Энэ ерөнхий  мэдээллийг бүс нутгуудаар задалж харвал ХЗХ-ын хөгжлийн ялгаа, санхүүгийн салбарт эзлэх байр суурь ямар байгааг олж харах болно.

Африк. Тэрбум гаруй хүн амтай энэ тивд 19 сая хүн ХЗХ-ны гишүүн байна. Того (29%), Сенегал(24%), Бенин (23%), Руанда (23%), Кени (21%) улсууд насанд хүрсэн хүн амд эзлэх гишүүдийн тоогоор тэргүүлж байна. Харин ХЗХ-ын хөрөнгө банкуудын хөрөнгөөс Тогод 39 дахин, Сенегалд 9 дахин, Бенинд 14 дахин, Кенид 6 дахин бага байна.

Ази.  Дөрвөн тэрбум хүн амтай энэ тивд ердөө 44 сая хүн хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн байна. Өмнөд Солонгос (16%), Тайланд (8%), Филиппин (8%), Шри Ланк (7%), Балба (6%) насанд хүрсэн хүн амд эзлэх гишүүдийн тоогоор тэргүүлж байна. Харин ХЗХ-ын хөрөнгө банкуудын хөрөнгөөс Өмнөд Солонгост 37 дахин, Тайландад 10 дахин, Филиппинд 130 дахин, Шри Ланкит 400 дахин, Балбад 32 дахин бага байна.

Латин америк. Энэ бүс нутгийн 30 сая хүн хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн байна. Эквадор (47%), Уругвай (37%), Гондурас (17%), Коста Рика (17%), Гватемал (16%) насанд хүрсэн хүн амд эзлэх гишүүдийн тоогоор тэргүүлж байна. Харин ХЗХ-ын хөрөнгө банкуудын хөрөнгөөс  Эквадорт 3 дахин,  Уругвайд 12 дахин, Гондураст 23 дахин, Коста Рикад  8 дахин, Гватемалд 38 дахин бага  байна.

Далайн орнууд. Дөчин сая хүн амтай энэ бүс нутагт 5 сая хүн хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн байна. Австрали (30%), Шинэ Зеланд (6%), Папуа Шинэ Гвиней (6%) насанд хүрсэн хүн амд эзлэх гишүүдийн тоогоор тэргүүлж байна. Харин ХЗХ-ын хөрөнгө банкуудын хөрөнгөөс Австралид 45 дахин,  Шинэ Зеландад 46 дахин, Папуа Шинэ Гвинейд  16 дахин бага  байна.

Европ. Буурал тивд ердөө 8.2 сая хүн  хадгаламж зээлийн хоршооны гишүүн байна. Насанд хүрсэн амд эзлэх гишүүдийн тоогоор Ирланд (75%) тасархай тэргүүлж, Польш (8%), Литв (6%), Молдав (5%), Украйн (2.6%) улсууд удаалж байна. Харин ХЗХ-ын хөрөнгө банкуудын хөрөнгөөс  Ирландад 61 дахин,  Польшт 11 дахин, Литвад 41 дахин, Молдавт  152 дахин, Украйнд 440 дахин бага  байна.

Хойд америк. Энэ бүс нутагт 111 сая хүн ХЗХ-ын гишүүн байгаа нь дэлхийн ХЗХ-ын  гишүүдийн 51 хувь юм. Энэ бүс нутгийн ХЗХ-ын нийт хөрөнгө 1,42 их наяд доллар байгаа нь дэлхийн ХЗХ-ын нийт хөрөнгийн 80 хувь болж байна. Эндээс АНУ, Канад улсууд дэлхийн хадгаламж зээлийн хоршоодын цөм нь гэж хэлж болохоор байна.

АНУ-д 101 сая хүн ХЗХ-ы гишүүн байна. Америкийн ХЗХ-ын нийт хөрөнгө 1.14 их наяд доллар байгаа нь ДНБ-ий 6.3%-тай тэнцэж байна. Гэсэн энэ нь  банкны нийт хөрөнгөөс даруй 14 дахин бага юм. Канадад 10 сая хүн ХЗХ-ы гишүүн байна.         Канадын ХЗХ-ын хөрөнгө 283 тэрбум доллар буюу ДНБ-ий 17%-тай тэнцэж байна. Энэ маш өндөр үзүүлэлт хэдий ч ХЗХ-ын нийт хөрөнгө банкны нийт хөрөнгөөс даруй 13 дахин бага юм.

Монгол.  Манай улсад нийт 38 мянган гишүүнтэй 254 хадгаламж зээлийн хоршоо байна. 2015 онд  ХЗХ-ын нийт хөрөнгө ДНБ-ий 0.3 хувьтай тэнцүү байгаа ба банкны нийт хөрөнгөөс 397 дахин бага юм.

Энд анхаарал татсан зүйл бол Франц, Герман, Скандиновын орнууд зэрэг нийгмийн ардчилал өндөр хөгжсөн баруун европийн орнуудад ХЗХ огт хөгжөөгүй хэрэг үү ?!! Энэ дараагын хэсгээс тодорхой болно.

ХОРШООЛСОН БАНК

Хэрэглэгчдийн хоршоолол санхүүгийн салбарт хөгжлийнхөө дараагын шатанд гарсан нь хоршоолсон банкны загвар байлаа. Ийм загварт шилжсэнээр хоршоолсон банк  ХЗХ-ны орж чаддаггүй мөнгөний зах зээл, хөрөнгийн зах зээл  зэрэг санхүүгийн бусад зах зээлд нэвтэрч, үйл ажиллагаагаа өргөн хүрээнд явуулах боломж бүрдсэн. 2014 оны байдлаар Европын хоршоолсон банкуудын холбооны гишүүн банкуудын нийт хөрөнгө 4 их наяд доллар байна. Энэ нь европын нийт хадгаламжийн 17 хувь юм. Дэлхийд хоршоолсон банкны хөгжлөөр Франц, Недерланд, Финлянд, Австри, Итали, Кипр, Герман, Швейцари, Япон гэсэн 10 орон тэргүүлж байна.

Франц: Энэ оронд хоршоолсон банкны загвар хамгийн амжилттай хөгжиж байна. “Credit Agricole”, BPCE, Credit Mutuel бол хоршоолсон аварга банкууд бөгөөд Францын топ- 5 банкны хоёр, гурав, тавд эрэмбэлэгддэг. Эдгээр гурван банкыг 24 сая үйлчлүүлэгч нь эзэмшдэг бөгөөд Францын нийт хадгаламжийн 60 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 59 хувийг үзүүлж байна.

Недерланд:Rabobank” хоршоолсон банк бол Недерландын хоёр дох том банк бөгөөд хоёр сая гаруй үйлчилүүлэгчийнхээ мэдэлд байдаг. Тус банк нь Недерландын нийт хадгаламжийн 43 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 26 хувийг дангаараа үзүүлдэг. “Рабобанк” нь 152 орон нутгийн банк ба толгой банк гэсэн хоёр түвшинт группын бүтцээр зохион байгуулагдсан. Толгой банк (“Рабобанк Недерланд”) нь корпорацийн загвартай ба  хөрөнгө оруулалтын сан,  даатгал, лийзинг, моргэйж, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг. 

Финлянд:OP Financial Group бол Финляндын хамгийн том санхүүгийн байгууллага бөгөөд 1.4 сая үйлчлүүлэгч өмчилдөг. Тус групп Финляндын нийт хадгаламжийн 37 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 37 хувийг дангаар үзүүлж байна. Тус групп нь банк, даатгал, хөрөнгө оруулалтын сан гэсэн гурван үндсэн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг.

Австри:Raiffeisen Zentral Bank  бол Австрийн  хамгийн том банк бөгөөд 2.4 сая үйлчлүүлэгч нь өмчилдөг. Тус банк Австрийн нийт хадгаламжийн 37 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 33 хувийг үзүүлж байна.

Дани:Nykredit Holding бол Данийн хамгийн том санхүүгийн группийн нэг бөгөөд 300 мянган үйлчлүүлэгч нь өмчилдөг. Энэ аварга групп нь банк, моргэйж, даатгал, хөрөнгө оруулалт, үл хөдлөх хөрөнгө, брокер, лийзинг, хөрөнгийн менежментийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг. Тус группийн нэг салбар “Totalkredit” нь Данийн моргэйжийн зээлийн 41.5 хувийг үзүүлдэг. Харин тус группын өөр нэг салбар “Nykredit bank”  банкны зээлийн 31 хувийг үзүүлж, нийт хадгаламжийн 6 хувийг төвлөрүүлж байна. “Nykredit bank”  бол Данийн хоёрдох том банк.  

Итали: Credito Cooperativo”, “Хоршоолсон банкуудын үндэсний холбоо” гэсэн хоёр том  үндэсний холбоо банкны үйл ажиллагаа явуулдаг. Италийн онцлог бол хоорондоо маш сул хамаарал бүхий бие даан үйл ажиллагаа явуулдаг олон жижиг хоршоолсон банкуудаас бүрдэх холбооны бүтэцтэй байдаг. Credito Cooperativo” 1.2 сая гишүүн бүхий 364 хоршоолсон банкаас  бүрддэг. Харин “Хоршоолсон банкуудын үндэсний холбоо” 1.4 сая гишүүн бүхий 63 хоршоолсон банкаас бүрддэг. Энэ хоёр том холбоо Италийн нийт хувийн хадгаламжийн 34 хувь, нийт зээлийн 33 хувийг  үзүүлдэг.

Кипр: “The Cooperative Central Bank  бол Киприйн хамгийн том банк бөгөөд 600 мянган үйлчлүүлэгч нь өмчилдөг. Тус банк Киприйн нийт хадгаламжийн 29 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 28 хувийг дангаараа үзүүлдэг.

Герман:DZ Bank”  бол Германы дөрөв дэх том банк бөгөөд 18 сая үйлчлүүлэгч нь өмчилдөг. Тус банк Германы нийт хадгаламжийн 25 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 25 хувийг дангаараа үзүүлдэг. Мөн Германы хамгийн том гурван хөрөнгө оруулалтын компаний нэг “Union Investment (86 тэрбум еврогын хөрөнгөтэй) тус банкны мэдэлд бий.  Хоршоолсон банк хөрөнгийн зах зээлд том тоглогч болж байгаа нэг баримт энэ байна.

Швейцари: Хүчирхэг хувийн банкны системтэй энэ оронд хоршоолсон банкны систем чухал байр суурь эзэлдэг нь анхаарал татдаг. “Raiffeisen Group  бол Швейцарийн гурав дахь (UBS, Credit Suisse банкуудын дараа) том банк  бөгөөд 1.8 сая үйлчлүүлэгч нь өмчилдөг. Мөн “Мигросбанк” бол Мигросын Группын салбар бөгөөд Швейцарийн 8 дахь том банк юм. Энэ хоёр хоршоолсон банк Швейцарийн нийт хадгаламжийн 19 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 16 хувийг үзүүлдэг.

Япон:  Norinchukin хоршоолсон банк  бол Японы дөрөв дэх том банк бөгөөд дэлхийд 29-т эрэмбэлэгддэг.Norinchukinбанкыг Японы ХАА-н хоршоодын нийгэмлэг, Японы загасны аж ахуйн хоршоодын нийгэмлэг, Японы ойн аж ахуйн хоршоодын нийгэмлэг өөрсдийн салбарын үйл ажиллагааг дэмжихэд зорилгоор хамтран байгуулсан. Тус банкийг 4.6 сая үйлчлүүлэгч нь өмчилдэг ба Японы дотоодын хадгаламжийн 10.6 хувийг төвлөрүүлдэг.Norinchukinнь мөн Японы хамгийн том хөрөнгө оруулалчдын нэг юм. Тухайлбал Японы хамгийн том хэдж сан тус банкны мэдэлд байдаг.

Дээрхи орнуудаас гадна Канад, Люксембүрг, Морокко, Кенид хоршоолсон банкууд чухал байр суурь эзэлдэг. Канадын франц хэл, соёлын өлгий Кюбек мужид Desjardins Groupхоршоолсон групп мужийнхаа нийт хадгаламжийн  43 хувийг төвлөрүүлж, нийт зээлийн 30 хувийг хангадаг. Тус санхүүгийн группийг 4.5 сая үйлчлүүлэгчид нь эзэмшдэг. “Banque du Maroc” хоршоолсон банк бол Мороккогын хоёрдох том банк бөгөөд улсынхаа нийт хадгаламжийн 28%-ийг төвлөрүүлдэг. “The cooperative banks of Kenya хоршоолсон банк бол Кенийн тав дахь том банк бөгөөд улсынхаа нийт хадгаламжийн 30 хувийг төвлөрүүлдэг. Тус банк нээлттэй хувьцаат компани бөгөөд хувьцааны 64.56 хувийг Co-opholdings cooperative society limited байгууллага эзэмшдэг. Энэ байгууллага 3,835 хоршоолсон нийгэмлэгээс бүрддэг ба 13 сая Кеничүүд эдгээр нийгэмлэгүүдээр дамжуулж тус банкны хамгийн том хувьцааг эзэмшдэг.  

Хуучин социалист орнуудаас Польш, Унгар, Болгар улсуудад чамгүй амжилттай хөгжиж байна. Польшт 577 жижиг хоршоолсон банк “Хоршоолсон Банкуудын Үндэсний Холбоо”  (KZBS) хэмээх шүхэр байгууллагад нэгдэн банкны үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Энэ холбоо  нь 2,5 сая гишүүнтэй, улсынхаа хадгаламжийн 10 орчим хувийг төвлөрүүлдэг. Унгарт “Хадгаламжийн Хоршоодын Үндэсний Холбоо” гэх байгууллага 840 мянган гишүүнтэй ба улсынхаа хадгаламжийн 9 хувийг төвлөрүүлдэг. Central Cooperative Bank хоршоолсон банк бол Болгарын найм дахь банк бөгөөд улсынхаа нийт хадгаламжийн 6 орчим хувийг төвлөрүүлдэг. Польш, Унгарын хоршоолсон банкууд Италийн загвартай төстэй байгаа бол Болгарын хоршоолсон банк Недерланд, Данийн корпорацийн загварыг агуулсан байдаг.

ДҮГНЭЛТ

Дээр дурдсан тоо баримтуудаас дүгнэвэл ХЗХ нь банкуудтай эн зэрэгцэж, өрсөлдөх  чадваргүй нь харагдаж байна. Тиймээс ХЗХ бол бидний үлгэр авах хөгжлийн загвар байж чадахгүй. Харин хоршоолсон банкны загварыг судалж, хөгжүүлбэл бидэнд илүү үр дүнтэй, ирээдүйтэй харагдаж байна.

Банкны салбар бугшмал байгаа цаад шалтгааныг би банкны өмчлөлтэй холбон үздэг. Манайд арилжааны 14 банк үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээр банкууд бүгд цөөн хэдэн гэр бүлийн мэдэлд байдаг. Монголд нийтийн өмчлөлтэй нэг ч банк байхгүй. Банкууд тооны хувьд олон ч зах зээлд жинтэй нөлөө үзүүлж чадах гурав, дөрвөн банк л бий. Том тоглогчид хоорондоо өрсөлдөхөөс илүүтэй үгсэн хуйвалдаж ашиг сонирхолоо хадгалж үлдэхийг илүүд үзнэ. Энэ нь тэдэнд хамаагүй ашигтай. 

Банкуудыг бодитой өрсөлдөөнд оруулах нь манай үндэсний эрх ашиг юм. Банкны шинэчлэл үүнд чиглэх ёстой. Үгсэн хуйвалддаггүй, нийтийн ашиг сонирхолд үйлчилдэг том банктай болбол банкуудыг бодит өрсөлдөөнд хүссэн, хүсээгүй оруулах орох болно. Бидэнд ийм банктай болох хоёр арга зам байна.

Нэгдүгээр арга зам нь хэдэн арваас хэдэн зуун мянган иргэдийн хувь нийлүүлсэн хөрөнгө оруулалтын сангаар дамжуулж банкны хувьцааны дийлэнхи хувийг худалдаж авах, эсвэл шинээр банк байгуулах. Ч.Ганхуягын санаачилсан “Хөрөнгө оруулагч үндэстэн” төсөл бол хөрөнгө оруулалтын сангаар дамжуулж нийтээрээ хэрхэн өмчилж болохыг харуулсан маш сайн жишээ болсон. Энэ сэдвээр тусад нь нэг нийтлэл бичиж илүү тодорхой таницуулах болно.

Хоёр дахь арга зам нь хоршоолсон банк байгуулах. Энэ бол төрийн биш, бас хувийн биш нийтийн өмчлөлийн гуравдагч загвар юм. Недерланд, Данийн хоршоолсон банкууд шиг корпорацийн бүтэц бүхий хоршоолсон  банктай болбол Монгол Улсаараа гурван саяулаа хожих болно.

Нийтлэлч: Эдийн засагч, судлаач Г.Энхнаст    

СЭТГЭГДЭЛ

Comments


Fatal error: Call to undefined function write_cache() in /var/www/html/xac/ww.focusmedee.mn/cache_footer.php on line 6