Өнөөдөр Бурхан багшийн Их Дүйчин өдрийг тэмдэглэж байна. Энэ өдөр бол зуны эхэн сарын шинийн 15 юм. Бурхан Будда багш энэ дэлхийд мэндэлсэн нь бас дээд тэнгэр, бурхадын бэлэг байсан гэж үзэж болно.

Бурхан багш хорвоод төрсөн түүхээс товч дурдвал, Хималайн уулсын урд хормойг ороон урсах Рохини голын эрэг дээр Шагжа омгийн улсын нийслэл Капилавасту балгаст Суддодана Гаутама буюу ариун идээт хаан бээр амьдарч байсан түүхтэй. Тэрбээр шулуун шударга, цэцэн мэргэн хэмээн алдаршиж, ард түмнийхээ хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн хаан байжээ. Хааны хатан Маяа гэх бөгөөд хаан, хатан хоёр гэрлэснээс хойш хорь гаруй жил өнгөрсөн ч тэдэнд үр заяахгүй амьдарсаар байв гэнэ. Гэтэл нэгэн сайхан өдөр хааны хатан цагаан заан баруун сугаар хэвлийд нь орж, бие давхар боллоо хэмээн содон зүүд зүүдлэжээ.

Маяа хатан нэлээд хэсэг хугацааны дараа Суддодана Гаутама хаанаас үр тээж, төрсөн гэртээ амаржихаар явах замдаа Лумбини цэцэрлэгт алжаал тайлахаар түр саатсан байна. Байгалийн сайхан салхи сэнгэнэсэн, тэнүүн хаврын урин дулаан цагаар үзэсгэлэнт сайхан ашока мод цэцэглэж байлаа. Хааны хатан цэцгээ дэлгэсэн модны мөчир таслах санаатай баруун гараа сунгатал хүү нь мэндлэв. Хатан, хүү хоёрыг ерөөн адислаж, эргэн тойрон дуу хуур эгшиглэн найрсжээ.

Хаан өөрийн хаан суудлыг залгамжлах хан хөвгүүн мэндэлсэнд туйлын ихээр баярлаж, үзэмж төгс бяцхан хүүгээ олонд харуулах үүднээс их найр хуримыг хийсэн байна. Найранд хүрэлцэн ирсэн хол, ойрын олон гийчид бяцхан хан хөвгүүний үзэмж төгс дүрийг ам амандаа шагшин гайхацгаасан түүхтэй аж.

Гэтэл найранд ирсэн мэргэн өвгөн бяцхан хөвгүүнд дөхөн очиж удаан шинжсэний эцэст "хаантан, таны хүү үнэхээрийн үзэмж төгс нэгэн бөлгөө. Таны хүү хаан болж гэмээ нь агуу их хаан болох нь лавтай билээ. Гэвч таны хүү хаан оронд суулгүйгээр үнэнийг эрэлхийлсэн оюун санааны бадарчин болвоос илүү аугаа их үйлс зохиолыг туурвих юм байна.” хэмээн айлджээ.

Ийнхүү тэрээр хүн төрөлхтөний амьдралтай танилцан аялсаар гэгээрч, оюун санааны номлогч болж, Шагжамуни 45 жилийн турш сургаалаа айлдаж 80 нас сүүдэр зооглосон аж. Ражагрихаас Шравасти орох замдаа Вайсали хэмээх газар бие алжааж, гурван сарын дараа Нирванд орно гэдгээ хэлжээ. Улмаар Бурхан Будда багш дэлхийн хүн төрөлхтний оюун санааны агуу их багш болж, хүндлэгдэн, алдаршсан билээ. Бурхан багшийн эхээс мэндэлсэн, 35 сүүдэртэйдээ төгс гэгээрсэн, 81 сүүдэртэйдээ гаслангаас хагацан нирваан дүр үзүүлсэн гурван их үйл давхацсан зуны тэргүүн сарын шинийн 15-ны Бурхан багшийн Их Дүйчин өдөр хэмээн тэмдэглэдэг уламжлалтай юм.

Тиймээс бурхан багшийн өдрийг тохиолдуулан Монголын Бурхан шашинтны төвийн Гандантэгчэнлин хийдээс уриалж, Монгол даяар аравхуй, нигүүлсэхүйн утгат олон арга хэмжээг зохион байгуулдаг болсон. Ер нь бурхан багшийн их дүйчин өдөр нь хүн бүрийн сэтгэл ариусахуйн зам мөр юм.

Энэ жилийн хувьд МБШТ Гандантэгчэнлин хийд, Улаанбаатар хотын Засаг даргын тамгын газар болон сүм хийдүүд, төрийн бус байгууллагуудтай хамтарч “Сэтгэл ариусахуй” хэмээх шашин, соёлын ёслолыг зохион байгуулж эхлээд байна. Энэ өдрийг Буддын шашинт улс орнууд өргөн дэлгэр тэмдэглэж, бусдад туслах аливаа сайн үйлсийг үйлдэх, өглөг өгөх зэргээр ариун цагаан сэтгэлийг улам бүр хөгжөөн, зуны тэргүүн сарын турш буян номын үйлсэд шамдах ёстой юм байна. 

Харин монголчуудын хувьд бурхан багшийн их дүйчин өдрийн баярг сүрт жагсаал, бясалгалын флашмоб, баярын арга хэмжээ зэргээр тэмдэглэж байна. Сүрт жагсаал нь Гандантэгчэнлин хийдээс Төв талбай руу явж, дараа нь бясалгалын флашмоб Төв талбайд явагдах аж. Энэ үеэр Монголын алдартай дуучин У.Далантай, Т.Дэлгэрмөрөн, К.Номинжин, С.Эрдэнэцэцэг, н.Ариунбаатар, н.Чингис нар дуулж, Жонон хамтлаг тоглох юм байна. Түүнчлэн Гандантэгчэнлин хийдийн Да лам Х.Бямбажав 14-р Далай багшийн мэндчилгээг хүргэж, дараа нь  Хутагт хувилгаад төлөөлөл Жонон Ханчэн гэгээн мэндчилгээ дэвшүүлнэ гэнэ. 
Үүний зэрэгцээ Төрийн Соёрхолт Найруулагч Н. Наранбаатар “Бурхан Багшийн ариун дагшин газар” лекц, илтгэл тавих аж.

Бурхан багшийн их дүйчин өдрийг уламжлал ёсоор тэмдэглэж байгаа зорилгын талаар МБШТ Гандантэгчэнлин хийдийн хамба лам Д.Чойжамцын хэлснээр бурханы шашны сургалт үйл ажиллагаа явуулдаг ТББ-уудаас хүнлэг энэрэнгүй, ухамсарт нийгмийг цогцлооход хүн бүрийн оролцоог нэмэгдүүлэх, эрдэм мэдлэг энэрэл нигүүлслийг эрхэмлэж, эв нэгдэл өв соёлоо дээдлэх, уламжлуулах эрхэм зорилгын дор нэгдэхийг уриалж байна. Мөн эх болсон зургаан зүйл хамаг амьтны тусын тулд ухаант хүмүүн биеэ хичээж явбал нэн зохилтой өдөр юм. Эл өдөр хийсэн буян мянга дахин арвижих нигууртай гэж тодотгож байна.

Б.Баярмаа